Tạp bút

Sau mùa gặt, dải lụa vàng óng ả, sóng sánh biến mất, chỉ còn cánh đồng trơ những gốc rạ. Vài chú trâu thong thả gặm cỏ bên bờ ruộng khô. Mấy ngày mới gặt xong, quang cảnh Nông Sơn nhìn có vẻ thảnh thơi, như chưa hề có một vụ mùa vất vả trước đó. Lác đác khói bếp bốc lên từ những ngôi nhà thấp thoáng sau những hàng tre bên kia cánh đồng. Vài đụn rơm vàng ươm mọc lên. Vậy là một mùa gặt đã xong. Dang hai tay, nhắm mắt lại để hít hà mùi rơm khô, mùi khói đang lan tỏa trong không gian tĩnh lặng, tôi mơ màng trôi về miền ký ức.

Ký ức lan man chảy về một buổi chiều tím nắng. Ông mặt trời mỏi mệt, khuất dần sau đỉnh Cà Tang mờ xa. Gió chiều dậy mùi thơm quen thuộc, lan tỏa bốn bề không gian. Hương thơm của rơm rạ quyến rũ như thiếu nữ xuân thì - phảng phất, nhẹ nhàng, vấn vương bao sợi tình. Chút sót lại của hương lúa mới hòa với mùi khen khét cháy. Quấn quýt quanh người là làn khói lơ lửng, mang hơi ấm của đất, hương ngai ngái của cỏ, của lúa. Ngày ấy, không thứ xiêm y nào lộng lẫy, huyền ảo và đẹp bằng mảnh - lụa - khói này.

Thả mình hít một hơi thật sâu vào lồng ngực, tận hưởng giây phút thơ ấu lẫn hương vị ngọt ngào đủ để thấy mình bé lại như ngày hôm qua. Khung trời cổ tích hiện ra với những đụn khói. Cánh đồng trải dài mênh mang, tít tắp, lổm chổm những vệt đen kịt bởi lửa đã đi qua, đôi chỗ sót lại cộng rơm vàng ươm quấn mình dưới gốc rạ. Hoàng hôn trải mình nghiêng trên cánh đồng, trĩu thêm cánh của mấy chú chim tìm đường về tổ. Cảnh vật huyễn hoặc như trong thế giới thần tiên.

Ngửi mùi khen khét của khói đốt đồng, những thước phim của ngày xưa chạy ngược dòng thời gian hiện về, những thước phim có mùi đốt đồng nồng ấm, có màu lam chiều của những đụn khói, có không khí yên bình của buổi chiều thôn quê. Và nhân vật chính của cuốn phim ấy là những đứa trẻ lem nhem mồ hôi trộn với nhọ than, chạy nhảy cười đùa. Có nhóm xúm lại chơi trò đánh trận, nhóm thì bắt cào cào châu chấu về nuôi chim, nhóm thì tát cá ở những khoảnh ruộng cạn nước. Mỗi “diễn viên” trong thước phim ấy đều có cho mình một mảnh đất diễn màu mỡ, không ai mờ nhạt giữa cánh đồng bao la.

Hồi nhỏ tôi từng thắc mắc vì sao ai cũng đốt rơm trên đồng. Mẹ cười bảo từ hồi xưa ông bà mình đã dọn rơm rạ bằng cách đốt ngay trên đồng, sau này, theo sự tiến bộ của khoa học kĩ thuật thì việc đốt đồng còn có ý nghĩa cắt cầu nối sâu bệnh mùa này với mùa sau. Hồi ấy, tôi được nhận nhiệm vụ châm lửa sau một hồi năn nỉ ỉ ôi. Mồi lửa được châm từ những chiếc lá dừa khô xé nhỏ, sau đó bắt lửa dúi vào đống rơm, cứ thế nó ngún dần, khói ngùn ngụt bốc lên. Lửa như con nước cứ loang ra, chạy đến nuốt chửng từng gốc rạ. Những nơi nó đi qua chỉ còn vương lại tàn tro và khói bụi, sém đen cả đất. Khói trắng là là trên mặt đất, phủ lấy những rặng tre, nhìn chẳng khác gì trong truyện cổ tích. Có mấy đứa nhỏ nghịch ngợm, đứng chỗ nghi ngút khói rồi nói to “Ta là bụt đây. Vì sao con khóc?”, mấy đứa kia cũng vào vai diễn là anh nông dân nghèo, là cô công chúa mong tìm được hoàng tử,...

Mùa đốt đồng đi qua trên những ruộng lúa bao la, và người dân quê cũng mượn đó làm điểm mốc tính thời gian. Mỗi đời người trải qua bao mùa đốt đồng, rồi nó sẽ còn lặp lại trên những cánh đồng còn trơ gốc rạ vàng ươm mùa sau. Kế tiếp nhau, những mùa đốt đồng xoay chuyển như vòng tuần hoàn của tạo hóa, chỉ có dáng mẹ là mỗi mùa thêm gầy và lưng còng hơn. Mùa đồng áng lam lũ rồi cũng xong, sau quẹt mồ hôi nhễ nhại là ánh mắt long lanh với hy vọng vụ mùa bội thu của bà con. Cuối ngọn khói, phía xa xa lũy tre là căn nhà đang ấm lửa chiều với bao yêu thương, quây quần trong bữa cơm gia đình. Trời chiều, gió đồng luồn qua những tán cây, lũy tre vút lên những âm thanh ru tai êm ả. Giọt nắng buổi hoàng hôn cũng giãn ra và mềm mại, yểu điệu buông mình để vuốt ve cánh đồng xám xịt những khoảng cháy. Làn khói đồng út oi đang là đà men theo chân ruộng rồi không đủ sức bay xa, nó cứ lơ lửng vương vãi khắp ngọn cỏ như tiếc nuối. Đứng giữa khoảng mênh mông ấy, tôi hít thật sâu mùi đặc trưng của ruộng đồng, của rơm rạ, của đất đai và nghe yêu thương đang ấp ủ dáng người nhỏ bé của mình...

T.L